Kan AI een mooi liedje schrijven?

Om daarover na te denken, spring ik even terug naar het aardige boek van Leo Oldenburger over Henny Vrienten. Toen Vrienten debuteerde bij Doe Maar, schreef hij drie van hun grootste hits: ‘32 jaar’, ‘Smoorverliefd’ en ‘De laatste X’. Het verhaal wil dat hij dat in een middag deed. Henny was natuurlijk al een getraind muzikant, en hij had er al ontelbare uren en liedjes op zitten. Hij geloofde niet in een soort mystieke inspiratie. ‘Ik heb niet veel met dat begrip. Bij mij gaat het om concentratie en voorwaarden scheppen. De voorwaarden zitten in een leeg huis, stilte en koffie. Dan ga ik zitten als een kantoorklerk en aan het werk. Je ruikt een idee voor een stuk, dat vormt zich in je hoofd, maar dan heb je hem nog niet. Vanuit je hersenen moet het op papier of uit een instrument komen en dat is weer een proces. Dat gaat altijd door en stopt pas als de kinderen roepen om eten.’
Die vonk, dat ondefinieerbare gevoel, is nog niet door AI te vangen. AI leert van data, patronen, algoritmes – van duizenden, miljoenen voorbeelden die het doorneemt. Maar dat is vooral imitatie. Creativiteit gaat volgens Lisa om het onverwachte, om wat je voelt als je voor een kunstwerk staat dat iets in je losmaakt. Die emoties zijn moeilijk na te bootsen, want ze ontstaan uit de unieke ervaring en het leven van een mens. Je kan een AI duizenden schilderijen laten zien, maar raakt die daardoor hetzelfde geïnspireerd? Dat lijkt me niet.
Natuurlijk, creativiteit is ook een spier. Henny Vrienten zei altijd dat het gaat om jezelf in die juiste omstandigheden brengen. Concentratie en training waren voor hem de sleutels tot succes. AI traint op een vergelijkbare manier: het doorloopt miljoenen voorbeelden, analyseert en probeert te repliceren. Suno, een AI-toepassing die muziek kan genereren, is daar een voorbeeld van. Je gooit er wat instructies in, en hij spuugt een nummer uit. Het is nog wat houterig, niet te vergelijken met een meesterwerk, maar je ziet het potentieel. En vergeet weer niet (met een SO naar Klöpping): het is de slechtste versie van AI die we ooit zullen hebben). Straks kan AI waarschijnlijk complete nummers creëren die perfect zijn in technische zin. Maar kan het ooit die diepere laag bereiken? Dat gevoel wat je krijgt van een mooi liedje van Acda & De Munnik in een vol Ahoy?
AI kan van alles, maar het heeft geen idee waarom het iets doet. Het voelt niets, het mist nog datgene wat kunstenaars juist zo bijzonder maakt. Henny’s muziek zat vol met persoonlijke ervaringen, gedachten en emoties. AI kan een nummer maken dat klinkt als Doe Maar, maar het raakt niet. Het is een trucje. Toch?
Laten we hopen dat het zo blijft.