Dat zijn nog steeds iconische woorden. Woorden van een man die een soort godenstatus heeft bereikt. Vroeger niet alleen door woorden, maar ook door daden, met een impact op een volk die nog lang door zou werken. Maar tegenwoordig kennen mensen hem vooral vanwege die befaamde speech. Een speech die sommigen volledig kunnen opdreunen, maar waarvan de meesten op z’n minst een aantal zinnen kunnen herhalen.
I have a dream… Over het schrijven van een memorabele speech
Blog
Tips & Tricks
Renate Heins
24-06-2021
Uiteraard is de fameuze toespraak van Martin Luther King Jr. niet de enige die in het geheugen gebrand staat. Er zijn er meerdere die nog lang naverteld worden. Churchill, Mandela, Lincoln, Gandhi, Thatcher, de Obama’s, Thunberg en recent de 22-jarige Amanda Gorman tijdens de inauguratie van Joe Biden (''Als de dag aanbreekt, vragen we ons dan af waar we licht kunnen vinden in deze oneindige schaduw?''). In ons eigen landje hebben we helaas minder retorische grootheden (oke, Timmermans verdient wel een vermelding). Wellicht binnen de veilige muren van organisaties, maar inspirerende publieke varianten kan ik me in elk geval niet heugen. Dus wellicht biedt dit blog niet alleen voor onze lezers een fijn rijtje met tips, maar Neerlands politici om toch eens een toespraak van historische waarde te houden. Komt ‘ie!
1. Beschrijf een collectieve situatie
Een toespraak schrijf je niet voor jezelf, die schrijf je voor een gemeenschap waarvan jij deel uitmaakt. Het is dan ook belangrijk meteen binnen te komen met een collectief thema, een collectief probleem of een collectieve zorg. Dan zijn de oren meteen gespitst en haakt niet iedereen bij de start al af omdat ze geen idee hebben waar je naartoe wilt. Je doel is mensen boeien, verenigen en/of in actiemodus krijgen. Dan moeten we wel weten waarvoor ze dat zouden moeten willen/doen. Dit zag je ook in de overwinningsspeech Barack Obama (ik moest er een kiezen). Hij sprak het publiek aan door eerst de saamhorigheid naar de oppervlakte te trekken: "If there is anyone out there who still doubts that America is a place where all things are possible, who still wonders if the dream of our founders is alive in our time, who still questions the power of our democracy, tonight is your answer.” Goed, rekening houdend met het ietwat chauvinistische karakter van Amerikanen en de gevierde All American Dream, had hij hier meteen het publiek goed te pakken.
Vervolgens ging hij door met het specifiek benoemen van een inclusieve groep mensen: of je nu oud, jong, paars, wit, geel, groen zwart of wit bent, arm of rijk, etc. etc. Hij benoemde de karakteristieken van een groep waar je met geen mogelijkheid buiten kon vallen. Kortom: iedereen voelde zich aangesproken en elke korte beschrijving leidde weer tot een mini applaus. Om vervolgens tot een oorverdovende ovatie te leiden bij het wereldberoemde "Yes, we can”, waarmee hij ook zichzelf onderdeel van die groep maakte. Geen ik vs zij, geen jullie. Nee, wij.
2. Betrek je publiek met emotie
Wat maakt een goede toespraak, een goede toespraak? Omdat ze uit het hart worden gebracht. Ik denk dat hier ook meteen de reden duidelijk is waarom we in Nederland weinig/geen beroemde speechers hebben - er zit over het algemeen weinig emotie in. Of er zit teveel emotie in en te weinig collectiviteit (zie punt 1). Goed, terug naar de emotie. Het is juist goed je persoonlijke drive te laten zien, waarom je zo gedreven bent over the thema dat je aansnijdt. Dus wees boos, teleurgesteld, vurig, passievol of soms zelfs verdrietig. Zie Greta Thunberg bijvoorbeeld. Door emotie in haar verhaal te leggen, wees ze toehoorders op hun verantwoordelijkheden. "I shouldn’t be up here, I should be at school across the ocean. But yet here I am”. BAM. Dan ben je wel even wakker. Want wat komt ze inderdaad doen? Ze komt duidelijk maken dat mensen hun verantwoordelijkheid ten aanzien van de planeet niet nemen. Over dat we niet over geld en economische systemen zouden moeten praten, maar over mensen, over ecosystemen, over onze planeet. En dat je dus een meisje van 16 nodig hebt om je daarop te wijzen. "How dare you”.
De passie die je toont maakt duidelijk dat je een authentiek verhaal brengt. Bovendien creëer je - mits goed gebracht - een aanstekelijk effect wanneer je goed het collectief belang (1.) hebt onderbouwd. Je moet het trouwens natuurlijk niet overdrijven.
3. Humor, een persoonlijke anekdote, historische verwijzingen of een metafoor
Om je toespraak wat meer jeu te geven, werkt het altijd goed een verrassingselement toe te passen. Dat kan zijn in de vorm van humor, dat kan een mooie persoonlijke anekdote zijn of toch een passende metafoor. Maar let hier ook op: het moet in de stijl van de presentator zijn. Dus schrijf je een speech voor iemand anders, houd dan rekening met het karakter van de persoon die hem ten gehore brengt. Niets is vreselijker dan een grap te horen van iemand die totaal niet grappig is (geloof me, tenenkrommende situaties zijn dat) of iemand een metafoor te horen gebruiken die echt zo ver gezocht was dat zelfs de tang en het varken te ver uit elkaar lagen (zie je, daar ga je al). Met andere woorden: choose wisely.
Heb het niet eens apart vermeld, maar ook stiltes kunnen gebruiken, is een krachtig middel.
4. KISSS
Oke, hier gaan mijn collega’s om lachen, want ik sta bekend om mijn nogal breedsprakige manier van verhalen vertellen, maar keep it short & simple. Waarbij zo kort als mogelijk en zo lang als noodzakelijk het adagium is. Het risico zit hem er namelijk in dat het verhaal zo oneindig lang wordt, dat je het publiek kwijt raakt. Je wilt dat ze vertrekken met die vurigheid die jij in je verhaal hebt gelegd en niet met de vermoeidheid die ze door het langgerekte verhaal achter hun oogkassen hebben zitten. Dus, ook hier geldt: mand.
En die extra S? Die heb ik eraan toegevoegd en staat voor Straight. Met andere woorden: zorg voor een helder en georganiseerd verhaal. Wie niet voldoet aan het KISSS-uitgangspunt (zoals Joe Biden in dit korte fragment, maar waarvan nog meer fragmenten circuleren), raakt zijn publiek kwijt of wordt het slachtoffer van flinke kritiek of een stroom aan memes. Het probleem bij deze toespraak was dat hij warrig is, zijn feiten door elkaar haalt, niet helder spreekt en je vraagt je na afloop nog steeds af: wat wilde hij nou eigenlijk hiermee bereiken?
5. Oefenen, oefenen, oefenen
Tot slot een tip die je al van mijlenver ziet aankomen, maar vaak alsnog niet wordt toegepast: oefenen, oefenen, oefenen. Oefening baart kunst en daarmee perfectie. Ook van Barack Obama, die tegenwoordig als een van de meester speechers wordt beschouwd, is bekend die hij er in het begin geen bal van bakte. Hij werd uitgejouwd, had totaal geen publiek en was gewoon S.A.A.I. Dus wat deed hij toen? Hij oefende. Hij ontleedde zijn toespraken en ging herschrijven, schaven en oefenen wanneer hij maar kon, totdat het hem wel lukte. Dus heb je een speech geschreven? Ga dan vervolgens ‘m voordragen voor de spiegel. Of neem hem op en luister hem terug. Dan hoor je meteen wat wel of niet raakt. Als de speech niet voor jezelf is, dan is het wijs dat samen met de voordrager te doen, zodra je tevreden bent over wat er op papier staat. Dan hoor je ook meteen of het bij diegene past voor wie je hem hebt geschreven. Aan de tekst kun je schaven, maar zodra de woorden uitgesproken zijn, wordt het lastig terugnemen.
Verleg je grenzen!
schrijf je nu in voor onze nieuwsbrief!